The paper is aimed at presenting ontological and methodological grounds of randomness and chaosity concepts, as well as, considering their forms and degrees. There were made some efforts to make a synthesis of different approaches to the analysis of these concepts.
randomness, chaos, chaosity, chaosity criteria, randomness criteria
[1] Andronow A., (1929), Applications of Poincare’s Theorem on Bifurcation Points, Comptes Rendus de l’Académie des Sciences, 189 (15), 559.
[2] Arnold L., (2003), Random Dynamical Systems, Springer, Berlin.
[3] Arnold V, (1965), Small Denominators I, American Mathematical Society, Ser. 2, 46, 213–284.
[4] Awrejcewicz J., (2007), Matematyczne modelowanie systemów, WNT, Warszawa.
[5] Banasiak J., Lachowicz M., (2002), Topological Chaos for Birth-and-Death-Type Models with Proliferation, Mathematical Models and Methods in Applied Sciences, 12, 6, 755–775.
[6] Banks J., Brooks J., Cairns G., Davis G., Stacey P., (1992), On Devaney’s Defi nition of Chaos, The American Mathematical Monthly, 99, 332–334.
[7] Birkhoff G., (1927), Dynamical Systems, American Mathematical Society Coll. Publ., 9.
[8] Borowkow A., (1986), Tieorja Wierojatnostiej, Nauka, Moskwa.
[9] Cardano G., (1550), Liber de Ludo Aleae.
[10] Chaitin G., (1966), On the Length of Programs, Journal of the Association for Computing Machinery, 13, 547–569.
[11] Crannell A., (1995), The Role of Transitivity in Devaney’s Defi niction of Chaos, American Mathematical Society, 102, 788–793.
[12] Church A., (1940), On the Concept of a Random Sequence, Bulletin of the American Mathematical Society, 46 (2), 130–135.
[13] Cvitanović P., (1984), Universality in Chaos, A. Hilger, Bristol.
[14] Day R., (1999), Complex Economic Dynamics, MIT Press, Cambridge Mass, Vol. 1, 2.
[15] Deleuze G., (1997), Różnica i powtórzenie, Warszawa.
[16] Duhem P., (1906), La Theorie Physique, Paryż.
[17] Devaney B., (1989), An Introduction to Chaotic Dynamical Systems, Addison Wesley.
[18] Dorfman J., (2001), Wprowadzenie do teorii chaosu, PWN, Warszawa.
[19] Eckman J., (1981), Roads to Turbulence in Dissipative Dynamical Systems, Review of the Mathematical Physics, 643–656.
[20] Falconer K., (1990), Fractal Geometry, Wiley, N.Y.
[21] Feigenbeum M., (1980), The Transition to Aperiodic Behavior in Turbulent Systems, Communications in Mathematical Physics, 77, 65.
[22] Fomin S., Kornfeld I., Sinaj J., (1987), Teoria ergodyczna, PWN, Warszawa.
[23] Gleick J., (1996), Chaos, Zysk i Spółka, Poznań.
[24] Grassberger P., Procaccia I., (1983), Measuring the Strangeness of Strange Attractors, Physica, 189–208.
[25] Hadamard J., (1898), Les Surfaces a Courbures Opposées et Leurs Lignes Géodésiques, Journal de Mathématiques Pures et Appliquées, 27–74.
[26] Hellwig Z., Antoniewicz R., Miszczak W., (1981), Idealne rozkłady zmiennych losowych, Przegląd Statystyczny, 28, (3/4), 157–180.
[27] Hellwig Z., Puzdrowska B., Smoluk A., (1983), Losowość i niezależność, Przegląd Statystyczny, 30, (3/4), 179–187.
[28] Kendall M., Buckland W., (1975), Słownik terminów statystycznych, PWE, Warszawa.
[29] Kołmogorow J., (1933), Grundbegriffe der Wahrscheinlichkeitsrechnung, Springer-Verlag, Berlin.
[30] Kołmogorow A., (1963), On Tables of Random Numbers, Sankhya, Ser. A, 25 (N4), 369–376.
[31] Kołmogorow A., (1965), Tri Podchoda k Opredelenju Ponjatya „Koliczestwo Informacji”, Problemy Peredaczi Informacyi, 3–11.
[32] Kołmogorow A., (1957), General Theory of Dynamical Systems, Proceedings of 1994 International Congresss of Mathematicians, 315, North Hollans.
[33] Kryłow N., Bogoliubow N., (1947), Introduction to Nonlinear Mechanics, Princeton, Universiity NJ.
[34] Kryłow N., (1979), Works on the Foundations of Statistical Mechanics, PUP Princeton, NY.
[35] Kudrewicz J., (1993), Fraktale i chaos, WNT, Warszawa.
[36] Kravtson Y., Kadtke J., (red.), (1996), Predictability of Complex Systems, Springer, Berlin.
[37] Kulenović M., Merino O., (2002), Discrete Dynamical Systems and Differential Equations with Mathematica, Chapman and Hall, London.
[38] Lachowicz M., (1999), Matematyka Chaosu, Matematyka, Społeczeństwo, Nauczanie, OKM, 22, 21–28.
[39] Lasota A., Mackey M., (1994), Chaos, Fractals and Noise, Springer, Berlin.
[40] Lorenz E., (1963), Deterministic Nonperiodic Flow, Journal of the Atmospheric Sciencies, 20, 130–141.
[41] Lorenz E., (1993), The Essence of Chaos, UWP, Seattle.
[42] Lorenz H., (1997), Nonlinear Dynamical Economics and Chaotic Motion, Springer, Berlin.
[43] Łomnicki A., (1923), Nouveaux Fondements du Calcul des Probabilities, Fundamenta Mathemathica, 4, 34–71.
[44] Łukasiewicz J., (1913), Die Logischen Grundlagen der Wahrscheinlichkeitsrechnung, Kraków.
[45] MacEachern S., Berliner L., (1993), Aperiodic Chaotic Orbit, The American Mathematical Monthly, 100, 237–241.
[46] Mandelbrot B., (1997), Fractales, Hasard et Finance, Flammarion, Paryż.
[47] Martin-Löf P., (1966), The Defi nition of Random Sequences, Information and Control, 9 (6), 602–619.
[48] Mazurkiewicz S., (1933), Über die Grundlagen der Wahrscheinlichkeitsrechnung I, Comptes Rendus de la Societe des Sciences et des Lettres de Varsovie, 343–352.
[49] Medio A., Gallo G., (1993), Chaotic Dynamics, Cambridge University Press, Cambridge.
[50] Milo W., (2012), Randomness and Chaocity, nieopublikowany maszynopis – UŁ.
[51] Milo W., (2013), Uwagi o losowości i chaosie, artykuł zgłoszony do WUE, Poznań.
[52] Mises R., (1957), Probability, Statistics and Truth, Dover Publ. N.Y.
[53] Morrison J., (1996), Sztuka modelowania układów dynamicznych, WNT, Warszawa.
[54] Neumann J., (1932), Proof of the Quasi-Ergodic Hypothesis, Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 18, 70–82.
[55] Nowak R., (2002), Statystyka dla fi zyków – ćwiczenia, PWN, Warszawa.
[56] Orzeszko W., (2005), Identyfi kacja i prognozowanie chaosu deterministycznego w ekonomicznych szeregach czasowych, seria: Nowe Trendy w Naukach Ekonomicznych, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
[57] Orzeszko W., Kwiatkowski J., (2004), Wykładnik Lapunowa – narzędzie identyfi kacji chaosu na WGPW, Przegląd Statystyczny, 51 (1), 85–96.
[58] Osiewalski J., (2001), Ekonometria bayesowska w zastosowaniach, Wydawnictwo AE w Krakowie.
[59] Ostasiewicz S., Ronka-Chmielowiec W., (1994), Metody statystyki ubezpieczeniowej, Wydawnictwo AE Wrocław.
[60] Ott E., (1997), Chaos w układach dynamicznych, WNT, Warszawa.
[61] Peitgen H., Richter P., (1986), The Beauty of Fractals, Springer, Berlin.
[62] Perzanowski J., (1995), Byt, Logos, Matematyka, FLFL, Wyd. UMK Toruń, 408.
[63] Poincare H., (1908), Science et Method, Flammearation Paryż.
[64] Pomeau Y., Manneville P., (1980), Intermittent Transition to Turbulence, Communication of the Mathematical Physics, 189–197.
[65] Rasband S., (1990), Chaotic Dynamics of Nonlinear Systems, Wiley, N.Y.
[66] Prochorow J., Rozanow J., (1972), Rachunek prawdopodobieństwa, PWN, Warszawa.
[67] Ruelle D., (1989), Chaotic Evolution and Strange Attractors, CUP, Cambridge.
[68] Ruelle D., (1990), Deterministic Chaos, Proceedings of the Royal Society London, 427, 241–248.
[69] Ruelle D., Takens F., (1971), On the Nature of Turbulance, Communications in Mathematical Physics, 20, 167–192.
[70] Schnorr C., (1997), A Survey of the Theory of Random Sequences, w: Butts, R. E., Hintikka, J. (red.), Basic Problems in Methodology and Linguistics, 193–211.
[71] Schuster H., (1995), Chaos deterministczny, PWN, Warszawa.
[72] Sękowski T., (2007), Zagadnienia matematycznej teorii chaosu, UMCS, Lublin.
[73] Sierpiński W., (1919), Sur Une Defi nition Axiomatique des Ensembles Mesurables (L), Bulletin des Sciences de l’Academie de Cracovie, 173–178.
[74] Sinai Y., (1959), On the Concept of Entropy of a Dynamical System, Doklady Akademii Nauk SSSR124:768–771.
[75] Sinai Y., (1976), Introduction to Ergodic Theory, Mathematical Notes, 18, PUP, NJ.
[76] Shaw R., (1981), Strange Attractors, Chaotic Behavior & Information Flaw, Zeitschrift für Naturforschung, A. 80.
[77] Smoluchowski M., (1923), Uwagi o pojęciu przypadku w zjawiskach fi zycznych, Wiadomości Matematyczne, 27, 27–52.
[78] Solomonoff R., (1964), A Formal Theory of Inductive Inference, Part I, Information and Control, 7, 1–22.
[79] Steinhaus H., (1923), Les Probabilités Dénombrables et Leur Rapport a la Théorie de la Mesure, Fundamenta Mathematica , 4, 286–310.
[80] Stewart I., (1995), Czy Bóg gra w kości, PWN, Warszawa.
[81] Thompson J., Stewart H., (2002), Nonlinear Dynamics & Chaos, Wiley, N.Y.
[82] Takens F., (1979), Forced Oscillations & Bifurcations, Communications Mathematical Institute Rijksuniv, Utrecht, 3,1–59.
[83] Touhay P., (1997), Yet Another Defi nition of Chaos, The American Mathematical Monthly, 104 (5), 411–414.
[84] Tu P. N. V., (1994), Dynamical Systems – An Introduction with Applications in Economics and Biology, 2e. Springer, Berlin.
[85] Verhulst F., (2000), Nonlinear Differential Equations and Dynamical Systems, Springer-Verlag, N. Y.
[86] Vellekoop M., Berglund R., (1994), On Intervals, Transitivity = Chaos, The American Mathematical Monthly, 101 (4), 353–355.
[87] Wiggins S., (2003), Introduction to Applied Nonlinear Dynamical Systems and Chaos, Springer N. Y.
[88] Wolf, A., Swift, J. B., Swinney, H. L., Vastano, J. A., (1985), D etermining Lyapunov Exponents from a Time Series, Physica D, 16, 285–314.
[89] Zawadzki H., (1996), Chaotyczne systemy dynamiczne, Prace Naukowe AE Katowice.
[90] Zawadzki H. (red.), (2006), Zbiory graniczne i atraktory w modelach ekonomii matematycznej, Prace Naukowe AE Katowice.
[91] Zawadzki H., (2012), Atraktory w modelach równowagi i wzrostu gospodarczego, Wyd. Placet, Warszawa.
[92] Zieliński Z., (1989), Podstawowe problemy teorii przyczynowej zależności procesów ekonomicznych, Acta Universitatis Nicolai Copernici Ekonomia, Z. 20, 7–23.
[93] Zieliński Z., (1992), Podstawy stochastycznej teorii przyczynowej zależności zdarzeń ekonomicznych, Acta Universitatis Nicolai Copernici Ekonomia, Z. 18, 5–25.